© W³adys³aw Bartoszewski
Warszawa 2006-2018
All rights reserved

Administracja serwisu:
Stowarzyszenie Pracowników, Wspó³pracowników i Przyjació³ Rozg³o¶ni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorañskiego

Stowarzyszenie RWE im. Jana Nowaka-Jeziorañskiego / www.wolnaeuropa.pl



Materia³y - zdjêcia, teksty, multimedia, elementy grafiki, zawarte na niniejszej stronie i jej podstronach chronione s± prawem autorskim (na mocy: Dz. U. 1994 nr 24 poz. 83, Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych).


Kategorie: Wszystkie | 1934 - Artyku³y | 1956 - 1959 | 1958 - Artyku³y | 1960 - Artyku³y | 1964 - Artyku³y | 1968 - Recenzje | 1970 - 1979 | 1970 - Recenzje | 1975 - Recenzje | 1980 - 1988 | 1980 - Pozosta³e teksty | 1980 - Recenzje | 1986 - Pozosta³e teksty | 1989 - Artyku³y i wywiady | 1990 - Artyku³y i wywiady | 1991 - Artyku³y i wywiady | 1992 - Artyku³y i wywiady | 1992 - Materia³y biograficzne | 1993 - Artyku³y i wywiady | 1994 - Artyku³y i wywiady | 1995 - Artyku³y i wywiady | 1995 - Kronika wydarzeñ | 1995 - Materia³y biograficzne | 1995 - Pozosta³e teksty | 1996 - Artyku³y i wywiady | 1996 - Materia³y biograficzne | 1997 - Artyku³y i wywiady | 1997 - Materia³y biograficzne | 1998 - Artyku³y i wywiady | 1999 - Artyku³y i wywiady | 2000 - Artyku³y i wywiady | 2000 - Pozosta³e teksty | 2001 - Artyku³y i wywiady | 2001 - Pozosta³e teksty | 2002 - Artyku³y i wywiady | 2002 - Materia³y biograficzne | 2002 - Pozosta³e teksty | 2003 - Artyku³y i wywiady | 2004 - Artyku³y i wywiady | 2004 - Pozosta³e teksty | 2004 - Recenzje | 2005 - Artyku³y i wywiady | 2005 - Kronika wydarzeñ | 2005 - Materia³y biograficzne | 2005 - Pozosta³e teksty | 2005 - Recenzje | 2006 - Artyku³y i wywiady | 2006 - Fotogaleria | 2006 - Kronika wydarzeñ | 2006 - Materia³y biograficzne | 2006 - Pozosta³e teksty | 2006 - Recenzje | 2007 - Artyku³y i wywiady | 2007 - Fotogaleria | 2007 - Kronika wydarzeñ | 2007 - Materia³y biograficzne | 2007 - PISMA WYBRANE t. I/II | 2007 - Pozosta³e teksty | 2007 - Recenzje | 2008 - Artyku³y i wywiady | 2008 - Fotogaleria | 2008 - Kronika wydarzeñ | 2008 - Recenzje | 2009 - Artyku³y i wywiady | 2009 - Fotogaleria | 2009 - Kronika wydarzeñ | 2009 - Recenzje | 2010 - Artyku³y i wywiady | 2010 - Fotogaleria | 2010 - Kronika wydarzeñ | 2010 - Pozosta³e teksty | 2010 - Recenzje | 2011 - Artyku³y i wywiady | 2011 - Fotogaleria | 2011 - Kronika wydarzeñ | 2011 - Pozosta³e teksty | 2011 - Recenzje | FOTOGALERIA ARCHIWALNA 1 | FOTOGALERIA ARCHIWALNA 2 | FOTOGALERIA ARCHIWALNA 3 | FOTOGALERIA ARCHIWALNA 4 | FOTOGALERIA ARCHIWALNA 5 | NOWE KSI¡¯KI | STRONA G£ÓWNA | Varia
RSS
poniedzia³ek, 06 sierpnia 2007
„Polskie Pañstwo Podziemne 1939-1945” (o drugim wydaniu "Polskiego pañstwa podziemnego...") (I)

„Zeszyty Historyczne” (Pary¿)

Nr 54 / 1980 r.

„K³amstwo historyczne w tegorocznych naszych nieustaj±cych obchodach osi±gnê³o swoist± doskona³o¶æ. Kto¶ widaæ orzek³, ¿e po 55 latach sprawa 17 wrze¶nia 1939 i jego konsekwencji we wschodniej Polsce dojrza³a do zapomnienia. I oto we wszelkich mowach, artyku³ach, audycjach, rozwa¿aniach historyczno-politycznych od W³adys³awa Machejka i Wilhelma Szewczyka do W³odzimierza T. Kowalskiego i Janusza Stefanowicza znik³o wszystko. Nie by³o paktu Ribbentrop-Mo³otow, wkroczenia Armii Czerwonej, walk i internowania polskiej armii, wspó³pracy Rosji z Niemcami na linii Bugu, wywózki 1,5 miliona Polaków do Zwi±zku, wymordowania oficerów w Katyniu, problemów armii Andersa i Berlinga. Nie by³o te¿ zgo³a ¿adnych problemów ze Wschodem i Stalinem (nawet czczony po ¶mierci Tito ich nie mia³!). By³a tylko historyczna Polska po Odrê i Nysê i jej restytucja przez bratni zawsze Zwi±zek Radziecki".

Tak pisze Stefan Kisielewski o niszczeniu przez "dyktaturê ciemniaków" narodowej pamiêci w artykule "Warszawskie komediodramaty" og³oszonym w ,.Kulturze" za lipiec-sierpieñ 1980. Tej zgrai fa³szerzy polskiej historii, rozporz±dzaj±cej ca³ym potê¿nym rz±dowym aparatem wydawniczym, przeciwstawi³ siê odwa¿nie W³adys³aw Bartoszewski, podejmuj±c w ramach tzw. „lataj±cego uniwersytetu" (Towarzystwa Kursów Naukowych) seriê wyk³adów o Polskim Pañstwie Podziemnym z lat 1959-1945, wydanych nastêpnie drukiem w roku 1980 przez dzia³aj±c± w kraju poza zasiêgiem cenzury Niezale¿n± Oficynê Wydawnicz± w postaci 35-stronicowej broszury zatytu³owanej Polskie Pañstwo Podziemne 1939-1945”.

Kto zna przesz³o¶æ i twórczo¶æ Bartoszewskiego, ten siê nie zdziwi, ¿e w³a¶nie on, a nie kto inny, podj±³ siê powiedzenia prawdy o polskim wojennym podziemiu. Sam ¿yciorys Bartoszewskiego to dramatyczny fragment historii polskiego pañstwa podziemnego. Uwiêziony w latach 1940 - 1941 w obozie koncentracyjnym w O¶wiêcimiu, od 1942 do 1944 jest organizatorem Rady Pomocy ¯ydom („¯egota"), zastêpc± kierownika referatu ¿ydowskiego w Delegaturze Rz±du oraz pracownikiem w randze porucznika Biura Informacji i Propagandy Komendy G³ównej AK, wreszcie bierze udzia³ w Powstaniu Warszawskim i zostaje odznaczony Krzy¿em Walecznych.

W czasie od 1946 do 1954 spêdza Bartoszewski osiem lat w komunistycznym wiêzieniu, skazany za rzekome szpiegostwo, po czym w marcu 1955 zostaje zrehabilitowany i oskar¿enie uznane za bezpodstawne.

Po wyj¶ciu z wiêzienia Bartoszewski oddaje siê z zapa³em pracy pisarskiej i w ten sposób powstaje szereg niezmiernie warto¶ciowych ksi±¿ek. Je¶li chodzi o ich wagê poza granicami Polski, to na pierwsze miejsce wysuwa siê ksi±¿ka napisana wspólnie z Zofi± Lewinówn± pt. Ten jest z Ojczyzny mojej. Jest  to historia pomocy ¶wiadczonej przez Polaków mordowanym w latach 1939 - 1945 przez hitlerowców ¯ydom. Przet³umaczona na jêzyk angielski i rozprowadzona w ¶wiecie zachodnim, staje siê pierwsz± ksi±¿k±, która sam± wymow± podanych w niej faktów prostuje wszelkie nies³uszne zarzuty i oskar¿enia, ¿e Polacy nie ratowali ¯ydów, tak jak powinni. Zaufanie do faktów w ksi±¿ce tej podanych zwiêkszy³o przyznanie autorowi przez Izrael medalu za ratowanie ¯ydów w okupowanej Polsce i zaliczenie go do „sprawiedliwych miêdzy narodami".

Za dzie³o najcenniejsze dla Polaków nale¿y uznaæ 1859 dni Warszawy pod okupacj±, którego tytu³ mówi sam za siebie. Obok tego og³osi³ Bartoszewski szereg ksi±¿ek, broszur i prac po¶wiêconych okupacji hitlerowskiej, w tym Warszawski pier¶cieñ ¶mierci± i sta³ siê mo¿e najlepszym znawc± spraw okupacyjnych.

Te wszystkie prace wrêcz predestynowa³y Bartoszewskiego do podjêcia ciê¿kiego i odpowiedzialnego zadania, jakim by³o sprostowanie fa³szów i powiedzenie prawdy o Polskim Pañstwie Podziemnym. Zwa¿ywszy warunki krajowe, krótki czas wyk³adu i wzglêdnie skromny rozmiar broszury, zadanie to wykona³ bardzo dobrze.

Zap³aci³ jednak Bartoszewski za sw± odwagê. Najpierw za jego dzia³alno¶æ w ramach krajowej opozycji odmówiono mu paszportu do Stanów Zjednoczonych, gdzie mia³ wyg³osiæ szereg odczytów na temat stosunków polsko-¿ydowskich. Odczyty te mia³y pos³u¿yæ prostowaniu fa³szywych oskar¿eñ i ³agodzeniu ró¿nic miêdzy polskim i ¿ydowskim od³amem spo³eczeñstwa amerykañskiego, co niew±tpliwie le¿y w interesie polskim. Nie powstrzyma³o to partyjnych „ciemniaków" od odmowy paszportu, byle tylko ukaraæ Bartoszewskiego za dzia³alno¶æ opozycyjn±.

Z kolei za wyg³oszenie odczytu streszczonego w broszurze komunistyczne ,,Kolegium do spraw wykroczeñ" ukara³o go grzywn± w wysoko¶ci 5000 z³otych. Na procesie Bartoszewski o¶wiadczy³, ¿e prowadzenie wyk³adów z historii Polski uwa¿a za swój spo³eczny obowi±zek. ¯adna kara go od tego nie powstrzyma i nie zastraszy, i nadal bêdzie prowadzi³ takie wyk³ady.

Jak z powy¿szego wynika, praca Bartoszewskiego o Polskim Pañstwie Podziemnym ma ju¿ swoje miejsce w historii prze¶ladowañ wolnego s³owa, co jej dodaje koloru i podwaja zainteresowanie czytelnika.

     Je¶li chodzi o tre¶æ broszury, to na wstêpie stwierdza ona, ¿e w¶ród m³odzie¿y wzrasta zainteresowanie problematyk± Polskiego Pañstwa Podziemnego, którego nie mo¿na jednak zaspokoiæ, gdy¿ brakuje opracowañ bêd±cych naukow± syntez± tego okresu dziejów. Po wyja¶nieniu, jak konstytucja z 1955 r., mimo ¿e bardzo zwalczana, umo¿liwi³a kontynuacjê polskich w³adz pañstwowych po opuszczeniu przez nie terenu Polski, przechodzi Bartoszewski do odparcia pogl±du pewnych komunistycznych historyków kwestionuj±cych istnienie Polskiego Pañstwa Podziemnego. Je¶li to pañstwo nie istnia³o, to po co - pyta Bartoszewski - Polska Partia Robotnicza nawi±za³a w lutym 1945 rozmowy z Delegatur± Rz±du, bêd±c± organem tego pañstwa?

Ci±g dalszy – czê¶æ II

 

„Polskie Pañstwo Podziemne 1939-1945” (o drugim wydaniu "Polskiego pañstwa podziemnego...") (II)

„Zeszyty Historyczne” (Pary¿)

Nr 54 / 1980 r.

Z kolei przechodzi Bartoszewski do szczegó³owego omówienia wydarzeñ. W ten sposób czytelnik krajowy broszury dowiaduje siê prawdy o komunikacie sowieckiego Tassa, ¿e w nocy z 8 na 9 wrze¶nia 1939 premier ZSRR, Wiaczes³aw Mo³otow, przekaza³ telefonicznie ambasadorowi Niemiec Schulenburgowi gratulacje z powodu wej¶cia wojsk niemieckich do Warszawy, co zreszt± nie by³o prawd±, gdy¿ dotar³y one wówczas tylko do Rakowca. Dalej broszura informuje, ¿e 10 wrze¶nia ambasador Schulenburg doniós³ do Berlina, ¿e rz±d sowiecki ma zamiar o¶wiadczyæ, i¿ Polska siê rozpad³a i ¿e pragnie „przyj¶æ z pomoc±" Ukraiñcom i Bia³orusinom, za¶ 14 wrze¶nia Schulenburg raportuje, ¿e Mo³otow o¶wiadczy³ mu, i¿ armia sowiecka jest gotowa do wkroczenia na teren Polski, co te¿ nast±pi³o 17 wrze¶nia. Dzieñ ten jednak¿e znikn±³ z kalendarza historyków komunistycznych.

Broszura omawia tak¿e sowiecko-hitlerowski pakt o nieagresji z 25 sierpnia 1959 i tajny protokó³ dodatkowy do tego paktu, dalej traktat o przyja¼ni i granicach miêdzy ZSRR i Rzesz±, który przeprowadza podzia³ terytorium Polski, czyli dokonuje czwartego jej rozbioru. Koñczy ten dzia³ broszury przemówienie ministra Mo³otowa z 31 pa¼dziernika 1959, po¶wiêcone Polsce jako „pokracznemu tworowi Traktatu Wersalskiego" i przerzucaj±ce odpowiedzialno¶æ za dalsze prowadzenie wojny na Angliê i Francjê.

Po sprostowaniu w ten sposób k³amstw i przemilczeñ, broszura przechodzi do w³a¶ciwych dziejów Polskiego Pañstwa Podziemnego, rozpoczêtych historyczn± rozmow± z 26 wrze¶nia miêdzy dowódc± armii Warszawa, genera³em Juliuszem Rómmlem, a genera³em Micha³em Karaszewiczem-Tokarzewskim, który wystêpuje z propozycj± utworzenia tajnej organizacji wojskowej. Równolegle do tego broszura przedstawia bie¿±ce losy rz±du polskiego na emigracji pod kierownictwem genera³a W³adys³awa Sikorskiego i now± krajow± rzeczywisto¶æ stworzon± przez drakoñskie zarz±dzenia obu okupantów, masowe egzekucje i deportacje milionów ludzi przez hitlerowców z Ziem Zachodnich na teren tzw. Generalnej Guberni, za¶ przez Sowiety za Ural, do Azji.

Przechodz±c przez ró¿ne fazy organizowania siê podziemia, broszura podkre¶la, ¿e zarówno w S³u¿bie Zwyciêstwu Polski (SZP), jak w Zwi±zku Walki Zbrojnej (ZWZ) i Armii Krajowej (AK) przewodzili ludzie, którzy walczyli o niepodleg³o¶æ w latach 1914-1918, a nawet w roku 1905, i mieli do¶wiadczenie konspiracyjne. Poza tym Polskie Pañstwo Podziemne jako przed³u¿enie dwudziestoletniego, suwerennego istnienia Rzeczypospolitej, odziedziczy³o po nim wszystkie zalety i wady, czyli spory, antagonizmy i alianse polityczne w tym dwudziestoleciu powsta³e, co jednak nada³o podziemiu charakter pluralistyczny i demokratyczny.

Przy opisywaniu struktury cywilnych w³adz podziemnych, to jest Delegatury Rz±du, Politycznego Komitetu Porozumiewawczego i przygotowania administracji ,,na po wojnie", Bartoszewski stwierdza, ¿e ta nieraz krytykowana w podziemiu administracja zda³a po wojnie egzamin celuj±co, gdy¿ najlepiej przygotowanymi urzêdnikami Ministerstwa Ziem Odzyskanych, Ministerstwa Rolnictwa i Ministerstwa O¶wiaty byli fachowcy zorganizowani w odpowiednich departamentach Delegatury Rz±du. Od siebie dodam, ¿e W³adys³aw Czajkowski, dyrektor podziemnego Biura Ziem Nowych, wprowadzi³ do Ministerstwa Ziem Odzyskanych na czele z min. W³adys³awem Gomu³k± oko³o 2000 urzêdników, a sam zosta³ wiceministrem. Niestety, zostali oni z czasem odsuniêci, jak stwierdza Bartoszewski, przez „cele wiêzienne.

Broszura, omawiaj±c tak wa¿ne wydarzenia, jak wybuch wojny niemiecko-sowieckiej 22 czerwca 1941 i wp³yw jej na stosunki polsko-sowieckie, przedstawia szczegó³owo akcje polityczne sowieckie na terenie Polski, pocz±wszy od komunistycznej Grupy Inicjatywy zrzuconej na spadochronach, a skoñczywszy na Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego i Rz±dzie Tymczasowym powsta³ym w Lublinie 51 grudnia 1944.

Mówi±c o Powstaniu Warszawskim Bartoszewski stwierdza, ¿e jest to za obszerny temat na skromn± broszurê i ogranicza siê do zasadniczego stwierdzenia, ¿e decyzja o Powstaniu by³a wspóln±: rz±du w Londynie, Delegata Rz±du w Kraju i Komendanta AK i ¿e by³ to jeden z ostatnich suwerennych aktów Rzeczypospolitej Polskiej.

Wreszcie broszura przedstawia do¶æ szczegó³owo aresztowanie i proces szesnastu oraz odbywaj±ce siê równolegle w Moskwie rozmowy zakoñczone utworzeniem 28 czerwca 1945 Tymczasowego Rz±du Jedno¶ci Narodowej. Konsekwencj± tego by³a likwidacja Polskiego Pañstwa Podziemnego.

Bartoszewski koñczy sw± broszurê nastêpuj±cym wywodem:

„Bilans spo³eczno-moralny Polskiego Pañstwa Podziemnego, zjawiska unikalnego w historii Polski, a chyba i w historii ¶wiata, jest zdecydowanie dodatni, mimo przegranej w wyniku drugiej wojny ¶wiatowej koncepcji politycznej odbudowy Polski jako suwerennego, demokratycznego pañstwa o strukturze pluralistyczno-parlamentarnej modelu zachodniego. Do rzêdu problemów badawczych natomiast nale¿y niew±tpliwie zjawisko skutków psychologicznych i politycznych funkcjonowania Polskiego Pañstwa Podziemnego dla dziejów my¶lenia i postêpowania spo³eczeñstwa polskiego po 1945 roku. Pozostaje spraw± otwart±, w jakim stopniu do¶wiadczenie tych lat, a szczególnie koñcowego okresu Polskiego Pañstwa Podziemnego, Powstania Warszawskiego i zmiany w³adzy w 1945 roku, wywar³o wp³yw na postawy ludzi, wybór dróg i metod dzia³ania, zarówno w pierwszych latach po drugiej wojnie ¶wiatowej, jak w roku 1956 i w pó¼niejszym jeszcze okresie".

Je¶li chodzi o ocenê broszury, to móg³ j± napisaæ tylko cz³owiek o g³êbokiej wiedzy historycznej i doskonale opanowanej technice pisarskiej. Te zalety sprawi³y, ¿e Bartoszewski zdo³a³ bezb³êdnie zmie¶ciæ na 55 stronicach nie tylko wszystkie wa¿ne wydarzenia z dziejów Polskiego Pañstwa Podziemnego w latach 1939-1945, ale tak¿e ich krótkie i trafne oceny polityczne i znaczenia dla przysz³o¶ci. Je¶li dojdzie do skutku z³agodzenie cenzury, przyrzeczone w umowie zawartej w koñcu sierpnia 1980 ze strajkuj±cymi robotnikami Wybrze¿a Ba³tyckiego, wówczas pionierska praca, jak± jest broszura Bartoszewskiego, mo¿e zapocz±tkowaæ w kraju lawinê dzie³ historycznych omawiaj±cych ju¿ bez ograniczenia, a wiêc w pe³ni i wyczerpuj±co historiê Polskiego Pañstwa Podziemnego. Oby tak siê sta³o!

STEFAN KORBOÑSKI

(1901-1989)